سردرد یکی از مشکلاتی است که اغلب مردم با آن دست و پنجه نرم می کنند. در این بین سردردهای سینوسی نوع بسیار رایجی از سردردها هستند که با سردی و خشکی هوا تشدید پیدا می کنند. افراد زیادی با انواع مختلفی از سردردهای سینوسی به پزشکان مراجعه و با کمک آندوسکوپی بینی و سینوس درمان شده اند. اما آیا آندوسکوپی بینی و سینوس تنها برای درمان سردردهای سینوسی استفاده می شود؟ آیا آندوسکوپی بینی و سینوس راهکار مناسب برای درمان سینوزیت است؟
در این مقاله به طور خلاصه در ابتدا در مورد آناتومی سینوس ها، تعریف و معرفی آندوسکوپی بینی و سینوس و در ادامه در مورد موارد درمانی آندوسکوپی بینی و سینوس و مراقبت های لازم پس از انجام آندوسکوپی صحبت شده است. لازم است تا افرادی که به آندوسکوپی بینی و سینوس نیاز دارند با مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی در خصوص انجام آن تصمیم قطعی بگیرند و پس از انجام آن با مراقبتهای درست و اصولی و مصرف قرصهای تجویز شده در جهت گرفتن نتیجه هرچه بهتر تلاش کنند.
آناتومی سینوس ها
بدن هر فردی دارای 2 جفت سینوس است. نقش اصلی سینوس ها گرم و مرطوب کردن هوای تنفس شده توسط فرد است. علاوه بر این، سینوس ها در سبک کردن وزن جمجه نیز نقش دارند. هم چنین سینوس ها در نقش ضربه گیر صورت در برابر ضربات احتمالی که ممکن است برای فرد پیش بیاید عمل می کنند. سینوس ها تاثیر به سزایی در کیفیت صدای فرد دارند.
چهار سینوسی که در بدن هر فرد وجود دارد با نام های فرانتال که در جلوی پیشانی قرار گرفته است، ماگزیلا که در پشت فک فوقانی قرار گرفته است، اتموئید که بین چشم ها قرار گرفته است و اسفنوئید که در پشت چشم ها قرار گرفته است شناخته می شوند.
سینوزیت چیست؟
همان طور که گفته شده سینوس ها وظیفه دارند هوای تنفسی فرد را پاکسازی کنند بنابراین عموما در برابر بدن در مقابل عفونت ها و باکتری ها محافظ می کنند. در حقیقت در برخی موارد ممکن است با چسبیدن عفونت و باکتری ها به مخاط چسبنده سینوس ها حالت عفونت مزمن در ناحیه سینوس پیش بیاید.
این عفونت زمانی حاد شمرده می شود که بیش از 4 تا 6 هفته به طول بیانجامد. در این موارد پزشک با تجویز آنتی بیوتیک ها به از بین رفتن عفونت و پاکسازی سینوس ها و مخاط آن ها کمک می کند. در حالت این عفونت بیش از 3 ماه به طول بیانجامد به آن سینوزیت گفته می شود.
عفونت ویروسی، آلودگی هوا و یا آلرژی می تواند عوامل اصلی بروز سینوزیت در بدن افراد مختلف شود. هر یک از این عوامل می تواند باعث بسته شدن مجرای سینوس شود و از چرخش درست هوا در سینوس ها جلوگیری کند. به این ترتیب امکان گردش مایع مخاطی در بین سینوس ها فراهم نخواهد بود و انسداد و عدم تخلیه درست سینوس ها باعث بروز سینوزیت می شود.
روند درمانی بیماری سینوزیت شامل درمان تورم در ناحیه سینوس، از بین بردن عفونت محل، تخلیه ترشحات انسداد یافته، استراحت و مصرف مایعات، آنتی بیوتیک ها و مایعات شست و شو خاص مانند آب نمک در یک دوره درمانی ده روزه است. نوع قرص تجویز شده برای هر بیمار وابسته به میزان عفونت و شدت سینوزیت و انسداد متفاوت است و همین طور دوره درمان برای افرادی که با درد شدید روبرو هستند مسلما بیشتر خواهد بود.
آندوسکوپ چیست؟
آندوسکوپ وسیلهای فلزی به قطر چهار میلی متر و یا دو میلی متر است که طول تقریبی 20 سانتی متری دارد. این وسیله برای مشاهده دقیق تر ناحیه بینی و یا سینوس استفاده می شود و می تواند تصاویر مربوط به این نواحی را به صورت بزرگ بر روی مانیتور و یا تلویزیون نشان دهد.
دو قطر متفاوت این وسیله به علت استفاده آن در سنین مختلف است. عموما قطر دو میلی متری آن برای کودکان و قطر چهار میلی متری آن برای افراد بالغ و بزرگسال قابل استفاده است. یک لنز بر روی آندوسکوپ قرار گرفته است که می تواند با زوایای صفر، سی، چهل و پنج و هفتاد و نه درجه قرار گیرد.
علاوه بر آندوسکوپ عموما از وسیله ظریف تری به منظور نمونه برداری و یا جراحی استفاده می شود. آندوسکوپی یک ابزار تشخیصی بسیار عالی پیش از جراحی عمل بینی و یا سینوس هاست که جراح سینوس با کمک آن می تواند راهکار درمانی مناسب را اتخاذ کند؛ چرا که یک دید مستقیم و بسیار کامل به پزشک می دهد. آندوسکوپی به پزشک کمک می کند تا بتواند پس از جراحی سینوس ها نیز مجدد به معاینه سینوس ها بپردازد و وضعیت بیمار را بررسی کند.
کاربرد آندوسکوپی بینی و سینوس
هنگامی که فرد با درد مزمن در ناحیه سر و پیشانی به پزشک مراجعه می کند، محتمل ترین دلیل، بیماری سینوزیت است. پزشک پس از ویزیت و معاینه عموما از تست سیتی اسکن کمک می گیرد. اما بسیاری از مسائل و مشکلات مربوط به سینوس و مخاط با کمک سی تی اسکن و حتی ام آر آی نیز قابل تشخیص و رویت قطعی نیستند و در این موارد از آندوسکوپی استفاده می شود. آندوسکوپی این امکان را به پزشک می دهد تا به طور کامل دقیق منافذ و مخاط و کل ناحیه سینوس و بینی را مشاهده کند و در مورد نقشه راه درمان برنامه ریزی کند.
آندوسکوپی سینوس و بینی یک روش تشخیصی بسیار ساده و بی ضرر است به همین دلیل نگرانی در خصوص ممنوعیت انجام برای هیچ گروه خاصی وجود ندارد. آندوسکوپی بینی و سینوس حتی برای خانمهای باردار نیز ممنوعیتی ندارد و انجام پذیر است.
بیماری های مختلفی با کمک آندوسکوپی بینی و سینوس قابل تشخیص خواهد بود که از جمله آن به سینوزیت، وجود جسم خارجی، وجود پولیپ، علت خونریزیهای مکرر و شدید بینی، نشت مایع مغزی و حتی انواع تومورهای خوش خیم و بدخیم اشاره کرد.
در زمینه این بیماری ها عموما کاربرد آندوسکوپی بینی و سینوس به منظور تشخیصی خواهد بود. آندوسکوپی بینی و سینوس اغلب به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی انجام می گیرد و در مطب پزشک و یا درمانگاه استفاده میشود.
در موارد درمانی نیز از آندوسکوپی بینی و سینوس استفاده می شود. تفاوت این نوع آندوسکوپی با روش قبلی در استفاده از بیهوشی کامل است و عموما در اتاق عمل انجام می گیرد. در مواردی که بینی و سینوس دچار عارضه ای خاص باشد از این روش به منظور گشاد کردن دهانه سینوس استفاده می شود.
چرا که یکی از علل عود کردن سینوزیت و سردردهای شدید سینوزیتی به علت اختلال در تخلیه ترشحات است که به علت انسداد دهانه سینوس بروز می کند. در این حالت ممکن است در افرادی که با مشکلاتی از قبیل تنگی مجاری تنفسی، حساسیت و عفونت و یا انحراف تیغه میانی روبرو هستند، رخ دهد و استفاده از آندوسکوپی بینی و سینوس در درمان آن ها بسیار مفید واقع می شود.
در این حالت بیمار با علائم بازری مانند سردرد شدید، احساس سنگینی در سر، گرفتگی مجاری تنفسی، آبریزش های بد بو از بینی به پزشک مراجعه می کند. انجام آندوسکوپی بینی و سینوس در این موارد، توسط جراحی ماهر می تواند تمام مشکلات این بیمار را حل کند. پس از این جراحی مواد خاصی که عموما قابل جذب هستند در بینی قرار داده میشوند.
یکی دیگر از موارد درمانی انجام گرفته با کمک آندوسکوپی بینی و سینوس در موارد سرطانی و توده های بدخیم و خوش خیم سینوس است. با کمک آندوسکوپی بینی و سینوس ناحیه تومور و حاشیه آن به خوبی قابل مشاهده است و با کمک ابزارهای دیگر میتوان بدون صدمه به نواحی کناری و بافت های سالم مانند مغز و چشم ها، ناحیه تومور را خارج کرد.
این روش در مواردی که تومورها در ناحیه زیر مغز قرار گرفته اند و برای برداشتن آن ها با کمک جراحی از بالا نیاز به آسیب زدن به مغز است بسیار مفید است. چرا که در روش جراحی از بالا احتمال آسیب به مغز و مرگ فرد بسیار بالاست. اما این روش یک روش بسیار ایمن برای درمان این گونه تومورهاست. به علاوه به علت ماهیت این جراحی ساده، دوره نقاهت و بستری در بیمارستان هم بسیار کوتاه تر خواهد بود.
وابسته به کاری که قرار است با کمک آندوسکوپی بینی و سینوس انجام شود، ممکن است مدت زمان جراحی بین یک تا 5 الی 6 ساعت به طول بیانجامد. میزان درگیری سینوس ها و اینکه کدام سینوس تا چه میزان درگیر است در تعیین این مدت زمان موثر هستند.
عوارض بعد از عمل آندوسکوپی سینوس
با توجه به محل حیاتی سینوس ها و نزدیکی آن ها به مغز، چشمها و شاهرگ گردن، عموما توصیه می شود این جراحی توسط جراحی بسیار ماهر انجام گیرد تا ریسک و خطرات خاصی برای فرد به دنبال نداشته باشد. به طور کلی آندوسکوپی بینی و سینوس یک روش ایمن و با احتمال ریسک پایین شناخته می شود اما درصد کمی خطا در همه جراحی ها و درمان های پزشکی وجود دارد.
هنگامی که پزشکتان برای شما استفاده از آندوسکوپی بینی و سینوس را تجویز می کند، به مفید بودن این جراحی برای شما اطمینان دارد. باید توجه داشت که عدم انجام آندوسکوپی بینی و سینوس در زمانی که این کار برای شما ضروری است، بیش از انجام آن به شما آسیب وارد خواهد کرد.
اقدامات لازم پس از آندوسکوپی بینی و سینوس چیست؟
مانند هر جراحی دیگری که لازمه موفقیت آن در ابتدا انجام جراحی توسط پزشکی ماهر و کار بلد است، لازم است تا بیمار با رعایت کامل موارد بهداشتی و مراقبتی در بروز هر چه بهتر نتیجه جراحی همکاری داشته باشد. یکی از مشکلاتی که عموما پس از جراحی آندوسکوپی بینی و سینوس بروز می دهد، خونریزی است.
بروز خونریزی پس از هر جراحی طبیعی تلقی می شود. چرا که بدن از یک حالت پایدار خارج شده و با باز شدن بخش عموما بزرگی از خود روبرو است و تا زمانی که توانایی بازسازی خود را پیدا کند مدت زمان نسبی را نیاز خواهد داشت. عموما خونریزی پس از این جراحی به صورت قطرهای خواهد بود و نه به شکل زیاد.
این قطرات کوچک خون، خود باعث بسته شدن بهتر ناحیه جراحی شده می شوند. یکی دیگر از عوامل کمک کننده در این حالت این است که فرد در هنگام استراحت سر خود را کمی بالاتر از گردنش قرار دهد. بنابراین عموما استفاده از زاویه 45 درجه در هنگام خواب و استراحت توصیه می شود. در این حالت شانس بروز خونریزی بسیار کاهش پیدا می کند.
یکی دیگر از موارد محتمل پس از هر جراحی عفونی شدن محل جراحی است. این حالت ممکن است به علت استریل نبودن محیط، وسایل و یا حتی دستهای پزشک که با محل وسایل برخورد داشته اند بروز دهد و طبیعی تلقی می شود. بنابراین در این موارد در دوره بستری و حتی پس از جراحی نیز لازم است تا بیمار از آنتی بیوتیک های تجویزی توسط پزشک استفاده کند. به علاوه سایر داروهای تجویز شده توسط پزشک نیز لازم است به طور منظم و بر طبق برنامه تجویزی مصرف شوند.
مانند هر جراحی دیگر درد داشتن در موضع جراحی که پس از آندوسکوپی بینی و سینوس در ناحیه سینوس ها و بینی است طبیعی تلقی می شود. در این حالت پزشک خود مسکن های خاصی را برای تسکین درد بیمار تجویز می کند. باید توجه داشت که به هیچ عنوان نباید از قرص مسکن خاصی به صورت سر خود پس از این جراحی استفاده شود. علت این مسئله به مسئله رقیق شدن خون پس از مصرف برخی مسکن ها مانند آسپرین، بروفن، پیروکسیکام و مفنامیک اسید بر می گردد و ریسک خونریزی پس از مصرف این مسکن ها بالا می رود.
عموما به منظور باز شدن مجرای بینی پس از این جراحی، پزشک سرم های شست و شوی خاص را تجویز میکند. این سرم ها با خارج کردن ترشحات باعث باز شدن راه عبور هوا بینی می شوند. روند شست و شو با کمک سرنگ های بدون سوزن است که سرم را به داخل بینی پمپ می کنند. مسئله شست و شو یک مسئله مهم و کلیدی در کاهش دوران نقاهت و بهبودی هرچه سریع تر می شود.
یکی دیگر از نکات مهم، پرهیز از فین کردن است. چرا که در حین فین کردن فشار بالایی به محل جراحی وارد می شود و می تواند باعث خونریزی در ناحیه های اطراف چشم شود. بنابراین تا حد امکان باید از فین کردن و یا گرفتن سفت بینی خودداری کرد. به علاوه در هنگام عطسه نیز باید به منظور عدم فشار بالا به بافت بینی، مقدار زیادی از هوا از دهان خارج شود و به هیچ عنوان به بافت جراحی شده فشار وارد نشود.
در صورتی که پس از آندوسکوپی بینی و سینوس آبریزش شدید از یکی یا هر دو سوراخ بینی صورت گیرد و یا سردردهای شدید و گرفتگی در ناحیه گردن لازم است سریعا به پزشک مراجعه شود. به طور خلاصه به علت حساسیت و مراقبت های لازم پس از جراحی آندوسکوپی بینی و سینوس لازم است تا فرد حتما ارتباط خود را با پزشک حفظ کند و به صورت مداوم طبق برنامه ای که پزشک برای او می چیند ویزیت شود.